80 lat Rosińskiego

To jest notka którą napisałem w 2011 roku! Po dekadzie lepszej bym nie napisał, dlatego ją mocno skróciłem - choć jest ogromna i tak. I dopisałem kilka akapitów - a co nie wolno mi?  

Dziś, to jest 3-go sierpnia, 70-te 80-te urodziny obchodzi jeden z najwybitniejszych polskich, belgijskich i szwajcarskich rysowników i twórców komiksu europejskiego – Grzegorz Rosiński… Tak pisałem przed dekadą!

Grzegorz urodził się w Stalowej Woli w 1941 roku. Jest autorem między innymi kilku odcinków „Kapitana Żbika” (1968-1972), kilku odcinków „Pilota śmigłowca” (1974-1976), do scenariusza Barbary Seidler narysował trzy zeszyty „Legendarnej historii Polski” (1974-1977). W połowie lat 70-tych Rosiński został kierownikiem artystycznym kultowego już dziś komiksowego magazynu „Relax”. W 1976 roku wyjechał po raz pierwszy do Belgii, gdzie zetknął się z tamtejszym ogromnym rynkiem komiksowym oraz jego twórcami. Zaproponowano mu zrobienie kilku krótkich historyjek dla magazynów: „Trombone Illustre”, „Tintin” a dla magazynu „Spirou” pierwszego bardziej profesjonalnego stripu „Fantastyczna Podróż” do scenariusza Jeana Claudea Smit-le-Benedicte. Po ciepłym przyjęciu „La Croisière fantastique” (w postaci 2 albumów historia ta ukazała się w latach 1987-1988) do Rosińskiego odezwał się Jean Van Hamme z propozycją zrobienia pilotowego odcinka serii o wikingach, którą planował już od kilku lat.

Między 1976 a 1977 rokiem Rosiński narysował pierwszy album Thorgala – komiksu, który miał stać się jego przepustką na Zachód. W tym samym roku ów album: „Zdradzona Czarodziejka” został opublikowany na łamach magazynu „Tintin”, a w 1978 roku w polskim „Relaxie”. Dopiero drugi tom „Wyspa lodowych mórz” (1977-1978) mający być w założeniu Van Hamme’a ostatnim tomem serii – został przyjęty bardzo dobrze na francuskim rynku. Spowodowało to decyzję belgijskiego wydawnictwa Le Lombard o wydaniu Thorgala jako osobnego wydawnictwa w albumach z twardą obwolutą – czyli w standardowej wersji. Stało się to w 1980 roku, do tego czasu Rosiński i Van Hamme otrzymali swój pierwszy kontrakt i zdążyli przygotować kolejne albumy serii. Dla rysownika, Thorgal – to były pierwsze poważne pieniądze.

Wraz z wybuchem Stanu Wojennego w Polsce w 1981 roku, Rosiński ostatecznie emigruje z kraju. Początkowo Rosińscy osiedlają się w Belgii, aby w połowie lat osiemdziesiątych dostać zaproszenie od państwa szwajcarskiego do osiedlenia się tamże, z czego oczywiście rysownik korzysta – osadzając się u podnóża Alp, nomen omen w bliskim sąsiedztwie Polańskich. Tam Rosiński znajduje swoje twórcze zacisze.

Aby umocnić swoją pozycję na rynku francuskim Rosiński nawiązał szybko kontakt z kolejnym scenarzystą André-Paul’em Duchâteau (1925-2020) – starym wygą francuskiego rynku i stworzył z nim drugą swoją szlagierową serię tym razem s-f „Hans” znaną u nas jako „Yans”. W latach 1983- 1992 powstało 6 albumów serii, w tym ostatni narysowany został przez przejmującego rolę rysownika Yansa: Kasa (Zbigniewa Kasprzaka – drugiego w tej chwili po Rosińskim liczącego się Polaka na rynku frankofońskim).

W ramach rozrywki, między robionym iście maszynowo Thorgalem i stosunkowo sporadycznym Yansem, w 1986 roku w magazynie „A suivre” został opublikowany w odcinkach czarno-biały komiks o tematyce fantasy „Szninkiel” do scenariusza J. Van Hamme. Znakomite przyjęcie spowodowało, że wydawnictwo Casterman postanowiło wydać w całości tą opowieść graficzną w 1988 roku. Co ciekawe pierwsze polskie wydanie tego komiksu (uznane za wybitne i kultowe) było ledwie kserokopią oryginału. Do końca lat 80-tych to jest do roku 1990 tandem Rosiński-Van Hamme stworzył 16 albumów Thorgala, odcinkiem „Wilczyca” kończąc. Stawiało to Thorgala w jednej prawie że linii, z tak dynamicznie powstającymi seriami jak „Asterix”, „Lucky Luke” czy „Spraycjan i Fantazjusz„ – w tym Thorgal był jedyną niehumorystyczną serią z powyższych. W zasadzie poza popytem na serię, Rosiński mógł tak szybko tworzyć kolejne odcinki ze względu na to, iż poza pierwszymi kilkoma albumami nie kładł kolorów na swoje grafiki. W połowie lat 80-tych kolorowanie Thorgala przejęła Graza (Grażyna Kasprzak żona Kasa, robiąca kolory do wielu francuskich serii, w tym do wszystkich prac męża).

W latach 90-tych kiedy pozycja Rosińskiego była już ugruntowana zwolniono z masową produkcją Thorgala, kontrakty układano coraz bardziej pod twórców, a nie pod potrzeby nasycania rynku. Wtedy też Rosiński rozpoczął kolejny projekt, wraz ze scenarzystą Jeanem Dufaux; serię fantasy osadzoną w późno-celtyckim świecie „Skarga Utraconych Ziem” (Complainte des landes perdues). W latach 1993-1998 ukazały się nakładem wydawnictwa Dargaud cztery epizody, składające się na pierwszą serię. Do końca lat 90-tych Rosiński narysował kolejnych 9 epizodów Thorgala – kończąc na 25 odcinku „Błękitna Zaraza”.

Na powitanie nowego stulecia tandem Rosiński-Van Hamme postanawia stworzyć kolejnego One-Shot’a, historię oderwaną od uniwersum heroicfantasy, a opartą w realnym świecie połowy XIX wieku na dzikim zachodzie – obyczajowy „Western”. Dzieło przeplatane olejnymi obrazami Grzegorza ukazuje się w 2001 roku, nakładem macierzystego wydawnictwa Le Lombard. „Western” poza olejnymi rozkładówkami odznacza się zerwaniem Rosińskiego ze starym graficznym stylem konturowym. Przede wszystkim grafiki opierają się na szkicu i na wykończeniu akwarelą. Tak więc artysta jest sam odpowiedzialny w pełni za swoje dzieło i kolorystykę (celowo utrzymaną w sepii). Styl malarski prowadzi Rosińskiego dalej i w latach 2004-2005 wraz z początkującym scenarzystą Yves Sentem zabiera czytelnika w dwutomową historię (wydaną przez Dargaud), rozgrywającą się w paryskim środowisku malarskim roku 1843, zatytułowaną „Zemsta hrabiego Skarbka” (La Vengeance du comte Skarbek). Świetnie napisana historia polskiego szlachcica szukającego szczęścia na paryskim bruku jako malarza kobiecych aktów, splata się z trudną historią pierwszej połowy XIX wieku zarówno we Francji jak i w Królestwie Kongresowym. Historia nabiera rumieńców podlana odrobiną fantastyki i awanturniczości. Ponadto obok świetnego scenariusza, Grzegorz Rosiński postanowił iść na całość w eksperymentalnym nowym stylu rezygnując z rysunku na korzyść lekkiego szkicu pokrytego farbą olejną na płótnie. Każdy kadr jest małym olejnym obrazem – skanowanym i zmniejszanym na potrzeby kompozycji strony. Nowy artystyczny styl Rosińskiego znów wysuwa go do czołówki europejskich grafików komiksowych. W roku 2006 ukazał się 29. album Thorgala „Ofiara”, będący zarazem ostatnim albumem prowadzonym przez scenarzystę Jeana Van Hamme, który zapowiedział swoje przejście na emeryturę – równoznaczną z rezygnacją z prawie wszystkich prowadzonych przez siebie serii komiksowych poza najbardziej dochodowym „Largo Winch” oraz pojedynczymi One-Shot’ami, które będzie pisać dla wybranych przez siebie rysowników. Van Hamme pozwolił Rosińskiemu wybrać nowego scenarzystę Thorgala. Album „Ofiara” jest też pierwszym albumem serii, w którym Rosiński zaczyna tworzyć Thorgala w stylu malarskim, tak jak przed dwoma laty zrobił „Skarbka”. Dla warstwy graficznej serii jest to pozytywna rewolucja, która po blisko 30 latach od jej powstania doprowadza do wizualnego odnowienia oblicza komiksu. Podnosząc artystyczną wartość komiksu, Rosiński świadomie dąży ku wielkim europejskim twórcom tego gatunku. W 2007 roku ukazuje się 30. album serii „Ja, Jolan” podpisany nazwiskiem Yves Sente’a, który dość nieudolnie próbuje udźwignąć schedę po Van Hammie. Do dziś ukazały się 32 albumy serii Thorgal, 33. będzie miał premierę już w listopadzie tego roku. Do 2010 roku ukazało się 7 kolejnych odcinków serii – wykazujących scenariuszowo coraz niższą wartość.

Thorgal i jego świat na mocy porozumienia wszystkich trzech ojców komiksu (podobnie jak inne wielkie francuskie serie) w 2010 roku doczekał się poszerzenia swojego uniwersum o serie spin-off. Do 2020 roku obok zaplanowanego do 40. albumu Thorgala, ma powstać około 5-u serii spin-off składających się z 7 odcinków każda, tak aby za 10 lat łączna ilość wszystkich odcinków ze świata Thorgala przekroczyła 70-75 tomów. W roku zeszłym rozpoczęła się seria o „Kriss de Valnor” (De-Vita - Sente), a w tym roku wraz z premierą nowego albumu Thorgala ukaże się pierwszy album serii o „Louve” (Surzhenko-Yann) córce Thorgala. Elementem łączącym wszystkie spin-offy będą malowane przez Rosińskiego okładki i spójność ze scenariuszem serii głównej. Co stanie się z Thorgalem po 2020 roku? Pewnie to samo co ze Smerfami, Asteriksem i wszystkim co przynosi dochód… będzie kontynuowany przez kolejnych autorów. Prawa autorskie Van Hamme przekazał wydawnictwu Le Lombard. Prawa autorskie Rosiński – co niespotykane, wywalczył sobie jako grafik, co jest precedensem, we Francji bowiem tylko scenarzystę uznaje/uznawało się za artystę, który miał większościowe prawo autorskie – grafik był równoznaczny z wykonawcą, rzemieślnikiem, bez prawa głosu. Rosiński wywalczył sobie pełne prawo autorskie do wizerunku postaci i połowę praw do marek serii, które tworzył. Obecnie rysownicy również zaczynają uzyskiwać we Francji pełnię praw autorskich do komiksów, które tworzą. Nawet rysownik i współautor „Asterixa” Albert Uderzo musiał stoczyć kilka batalii sądowych o pełnię praw do komiksów po zmarłym w 1977 roku Rene Goscinnym.

No dobra co stało się po 2011 roku (kiedy powstała ta notka)? Spod piórka i farb Grzegorza wszyły jeszcze ledwo cztery tomy jego macierzystej serii i jeszcze dwukrotnie zmienił się scenarzysta bo Yves Sente mocno napierdolił głupot. Niestety, nawet jego dwóch następców nie dało rady, naprawić nielogicznych błędów scenariuszowych, jakie powstały. Zatem nawet najgorsze w serii odcinki napisane przez Van Hamma, okazały się być wybitne. Rosiński z pracą nad serią pożegnał się w 2018 roku, 36. albumem zatytułowanym „Aniel” – jednym z najsłabszych graficznie i scenariuszowo w historii całej serii. W międzyczasie podupadł również mocno na zdrowiu i uznał, że już czas na emeryturę.

Rozpoczęte w 2011 roku serie poboczne przetrwały dekadę i przyniosły raczej obniżenie i dewastację wartości kultowego tytułu – oraz mnóstwo pieniędzy. Perturbacje ze scenarzystą Sente’m doprowadziły do licznych zmian personalnych w projekcie – istna Moda na Sukces. Kasa misie, kasa… Nie mniej ilość epizodów w każdej z serii jest różna, nie spójna itd., pomysł się mocno rozjechał. Jedna z nich (z trzech) jest kontynuowana, choć miała być już dawno temu zamknięta. Od 2022 roku mają zacząć ukazywać się pojedyncze nieograniczone pod względem objętości (komiks frankofoński ukazuje się w kilku formatach objętości 46, 52, 56, 62 lub 64 strony) pojedyncze historie, o pobocznych bohaterach sagi.

Od 2019 roku seria główna została przejęta przez duet nowych autorów, którzy na różnych etapach pojawili się w „Światach Thorgala”, scenarzystę Yanna i rysownika Freda Vignaux. Okładki do wszystkich kolejnych epizodów, które ukazał się we wszystkich liniach dalej tworzy Grzegorz Rosiński. Do zapowiedzianego na jesień 2021, 39. tomu serii po raz pierwszy okładkę zrobią obaj rysownicy, co prawdopodobnie oznacza, że Rosiński po 45 latach pracy nad serią wycofa się z niej całkowicie. Poza serią Thorgal – spod ręki rysownika nie wyszła w drugiej dekadzie XXI wieku już żadna inna praca.  

Dziś obchodzimy urodziny faceta, który zrobił naprawdę wiele dla komiksu francuskiego oraz dla rodzimego rynku, co nie zmienia faktu, że to straszliwy buc – ale go lubię! 150 lat Grzegorz!!!